Vốn xã hội – Tài sản vô hình, giá trị bền vững của Hợp tác xã

Thứ tư - 23/07/2025 21:36

Khi nói đến sự phát triển của một Hợp tác xã (HTX), chúng ta thường nghĩ đến các yếu tố hữu hình như vốn góp, máy móc, công nghệ hay con người. Tuy nhiên, có một loại "tài sản" vô hình nhưng mang tính nền tảng – đó chính là vốn xã hội

Theo các nhà xã hội học như James Coleman và Robert Putnam, vốn xã hội là tập hợp các mối quan hệ, sự tin cậy, chuẩn mực ứng xử và mức độ hợp tác giữa các thành viên trong cộng đồng. Đối với HTX, vốn xã hội thể hiện trong từng cái bắt tay giữa thành viên, ánh mắt tin cậy giữa lãnh đạo và cộng đồng, trong sự đồng thuận của người dân và sự gắn kết với chính quyền địa phương. Đó là niềm tin được vun đắp bằng thời gian, là uy tín được duy trì qua hành động nhất quán, là những quy tắc đạo đức được chia sẻ và cùng gìn giữ.

Một HTX có vốn xã hội mạnh là một tập thể có niềm tin nội bộ vững chắc, nơi các thành viên sẵn sàng hợp tác, chia sẻ lợi ích và cùng nhau vượt qua rủi ro. Mối quan hệ tích cực này không chỉ giúp tổ chức vận hành hiệu quả mà còn là “chất keo” gắn kết tập thể, là cơ sở để giải quyết các xung đột một cách lành mạnh và xây dựng sự công bằng trong phân phối lợi ích.

Không chỉ dừng lại ở quan hệ nội bộ, vốn xã hội còn là cầu nối giữa HTX với cộng đồng và đối tác bên ngoài. Một HTX được người dân địa phương và chính quyền tin tưởng sẽ thuận lợi hơn trong hoạt động, dễ dàng tiếp cận chính sách hỗ trợ và tránh được nhiều rủi ro xã hội như tin đồn, hiểu lầm hay phản ứng tiêu cực. Đây chính là “lá chắn” nhưng vững chắc bảo vệ HTX trước biến động.

Bên cạnh đó, trong nền kinh tế thị trường, nơi sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, HTX không thể hoạt động đơn độc. Vốn xã hội là điều kiện cần để tạo dựng lòng tin với các đối tác – từ doanh nghiệp, nhà đầu tư, tổ chức tín dụng đến chuyên gia kỹ thuật. Uy tín – một dạng biểu hiện của vốn xã hội – là thứ không thể mua bằng tiền nhưng có thể mất đi chỉ bởi một lần thất tín.

Đặc biệt, trong những thời điểm khủng hoảng về truyền thông, thị trường hoặc nội bộ, vốn xã hội càng đóng vai trò then chốt. Một HTX có được sự tin tưởng từ thành viên và cộng đồng sẽ có cơ hội giải trình, được lắng nghe và bảo vệ. Ngược lại, nếu vốn xã hội yếu, chỉ một sự cố nhỏ cũng có thể bùng phát thành khủng hoảng lớn, dẫn đến đổ vỡ lòng tin và suy giảm năng lực hoạt động.

Sắm vai xử lý tình huống trong đào tạo – một hình thức giúp cán bộ HTX rèn luyện kỹ năng giao tiếp, xây dựng lòng tin và mở rộng mạng lưới quan hệ.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng vốn xã hội không tự nhiên mà có. Nó được tích lũy dần qua những hành động nhỏ nhưng nhất quán: tổ chức họp minh bạch, chia sẻ thông tin chủ động, lắng nghe phản hồi, tôn trọng sự khác biệt, giữ lời hứa, cư xử có trách nhiệm và tham gia các hoạt động cộng đồng. Tất cả những điều ấy, nếu được thực hiện bằng sự chân thành và cam kết, sẽ trở thành nền tảng tinh thần vững chắc cho sự phát triển lâu dài của HTX.

Trong thời đại mà công nghệ, nguồn vốn và thị trường luôn biến động, vốn xã hội chính là “neo” giữ HTX đứng vững trước sóng gió, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác và lan tỏa giá trị nhân văn trong cộng đồng.

Vì thế, nếu muốn đi xa và đi cùng nhau, Hợp tác xã hãy bắt đầu từ việc
xây dựng “vốn xã hội” – tài sản vô hình nhưng vô giá!

Tác giả: ThS. Nguyễn Thị Trinh